Szczególne zasady zalegalizowania pobytu oraz przysługujące uprawnienia obywatelom
Ukrainy którzy przybyli do Polski uciekając przed konfliktem zbrojnym w tym kraju

Poradnik

1. Podstawa prawna: ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. z 2022 r. poz. 583, 682, 683, 684) – specustawa.

  • Ustawę stosuje się do:
    – obywateli Ukrainy,
    – obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka i członków ich rodzin,
    – małżonka obywatela Ukrainy, nie posiadającego obywatelstwa ukraińskiego,
    – dziecko urodzone w Polsce przez obywatelkę Ukrainy, którzy przybyli na terytorium RP z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy w okresie od 24 lutego 2022r.
  • Specustawa nie obejmuje obywateli Ukrainy posiadających:
    – zezwolenie na pobyt stały lub pobyt czasowy,
    – zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
    – status uchodźcy,
    – ochronę uzupełniającą,
    – zgodę na pobyt tolerowany.
    Wymienione powyżej przypadki są objęte zwykłą ustawą o cudzoziemcach.
  • Osoby nie będące obywatelami Ukrainy
    Obywatele innych państw niż Ukraina uciekający z terytorium Ukrainy (np. obywatele Afganistanu, Algierii, krajów afrykańskich) nie są objęci specustawą. Takie osoby obejmuje zwykła ustawa o cudzoziemcach.

2. Legalny pobyt

  • Jeżeli obywatel Ukrainy wjechał legalnie na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i chce tutaj zostać, jego pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go tego uprawnienia.
  • Jeżeli obywatel Ukrainy posiadający Kartę Polaka, opuścił Ukrainę w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., a następnie przybył legalnie na terytorium Polski i deklaruje zamiar pozostania w Polsce, jego pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy licząc od dnia 24 lutego 2022 r.
  • W przypadku gdy wjazd obywatela Ukrainy na terytorium Polski nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, Komendant Główny Straży Granicznej rejestruje pobyt, na podstawie wniosku o nadanie numeru PESEL w urzędzie gminy.

3. Nadanie PESEL

  • Każdy obywatel Ukrainy, objęty specustawą, powinien zacząć swoje pierwsze urzędowe sprawy, od nadania numeru PESEL.
  • Numer PESEL można uzyskać, jeśli:

     – jesteś obywatelem/obywatelką Ukrainy lub
     – jesteś obywatelem/obywatelką Ukrainy i masz Kartę Polaka, lub
     – jesteś członkiem najbliższej rodziny obywatela/obywatelki Ukrainy, który/która ma Kartę Polaka, lub
     – jesteś małżonkiem/małżonką obywatela/obywatelki Ukrainy, ale nie masz obywatelstwa ukraińskiego
     – przybyłeś/-aś w okresie od 24 lutego 2022 r. na terytorium Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi w Twoim kraju.

  • Numeru PESEL nie otrzymają obywatele Ukrainy którzy:
    – posiadają:
    a. zezwolenie na pobyt stały lub pobyt czasowy
    b. zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej
    c. status uchodźcy
    d. ochronę uzupełniającą
    e. zgodę na pobyt tolerowany

– złożyli w RP wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub ktoś złożył taki wniosek w ich w imieniu;
– zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w RP lub których takie deklaracje dotyczą.

  • Obywatelowi Ukrainy, który uciekł przed wojną i przebywa legalnie, nadaje się numer PESEL, na podstawie wniosku złożonego w dowolnym urzędzie gminy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wniosek składa się osobiście w siedzibie organu gminy.
  • Organ gminy potwierdza tożsamość na podstawie dokumentu podróży, Karty Polaka lub innego dokumentu ze zdjęciem umożliwiającego ustalenie tożsamości, a w przypadku osób, które nie ukończyły 18. roku życia, również dokumentu potwierdzającego urodzenie, i wprowadza dane do rejestru PESEL. Potwierdzenie tożsamości może nastąpić również na podstawie dokumentu unieważnionego, jeżeli umożliwia on ustalenie tożsamości osoby.
  • Obywatele Ukrainy, którzy wcześniej mieli nadany numer PESEL, a podlegają definicji specustawy również muszą złożyć ponownie wniosek o nadanie PESEL w trybie tej ustawy.  Umożliwi to nadanie specjalnego statusu cudzoziemca o zapisie „UKR”, dzięki któremu będzie taka osoba brana pod uwagę przez instytucje, które w trybie tej ustawy udzielają świadczeń.
  • Najlepiej razem z wnioskiem o nadanie numeru PESEL zawnioskować o profil zaufany, który ułatwi dostęp do wielu usług i przyspieszy załatwianie spraw urzędowych w przyszłości.
  • Obywatele Ukrainy, którzy wjechali do Polski bez wstępnej rejestracji przez Straż Graniczną i nie posiadają żadnego potwierdzenia dotyczącego wjazdu na terytorium RP mają 60 dni na złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL.  

4. Profil zaufany

  • W przypadku wyrażenia zgody we wniosku o nadanie numer PESEL, minister właściwy ds. informatyzacji automatycznie potwierdza profil zaufany dla osoby wnioskującej. Profil zaufany to bezpłatna metoda potwierdzania tożsamości, za pomocą której można załatwiać sprawy urzędowe przez internet. Utworzony automatycznie profil zaufany zawiera adres e-mail i numer telefonu komórkowego podane we wniosku.

5. Uprawnienie do wykonywania pracy na terytorium RP

  • Obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie pobytu zgodnego z obowiązującymi przepisami, jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy urząd pracy o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.

6. Rejestracja jako osoba bezrobotna

  • Obywatel Ukrainy, który wjechał legalnie na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i chce tutaj zostać, może zarejestrować się oraz zostać uznany jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy.

7. Wykonywanie działalności gospodarczej

  • Obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się za legalny, może podejmować i wykonywać działalność gospodarczą w Polsce na takich samych zasadach jak obywatele polscy, pod warunkiem uzyskania numeru PESEL.

8. Uprawnienia do świadczeń rodzinnych

  • Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1, przysługuje prawo do:
    – świadczeń rodzinnych,
    – świadczenia wychowawczego,
    – świadczenia dobry start,
    – rodzinnego kapitału opiekuńczego, jeżeli zamieszkuje z dziećmi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
    – dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna, jeżeli zamieszkuje z dzieckiem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

9. Uprawnienia do świadczeń z pomocy społecznej

  • Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 i który został wpisany do rejestru PESEL, mogą być przyznawane świadczenia pieniężne i niepieniężne, na zasadach i w trybie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Ubiegający się o świadczenia z pomocy społecznej składa oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej.

10. Jednorazowe świadczenie pieniężne

  • Obywatelowi Ukrainy, który wjechał legalnie na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i został wpisany do rejestru PESEL, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia pieniężnego składa osoba uprawniona, jej przedstawiciel ustawowy, opiekun tymczasowy albo osoba sprawująca faktyczną pieczę nad dzieckiem. Organem właściwym w sprawach jednorazowego świadczenia pieniężnego jest wójt, burmistrz, prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce pobytu osoby.

11. Pomoc żywnościowa

  • Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, może być przyznana pomoc żywnościowa w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.

12. Bezpłatna pomoc psychologiczna

  • Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, może być zapewniona bezpłatna pomoc psychologiczna.

13. Uprawnienia do opieki medycznej

  • Obywatel Ukrainy przebywający w Polsce, który wjechał legalnie na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i chce tutaj zostać,  jest uprawniony do opieki medycznej udzielanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmującej świadczenia opieki zdrowotnej na zasadach i w zakresie, w jakim osobom objętym obowiązkowym lub dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do świadczeń zdrowotnych, z wyłączeniem leczenia uzdrowiskowego i rehabilitacji uzdrowiskowej, a także podania produktów leczniczych wydawanych świadczeniobiorcom w ramach programów polityki zdrowotnej ministra właściwego do spraw zdrowia.

14. Zezwolenie na pobyt czasowy

  • Obywatelowi Ukrainy przebywającemu w Polsce, który wjechał legalnie na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 r. i chce tutaj zostać, udziela się, na jego wniosek, zezwolenia na pobyt czasowy. Wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, obywatel Ukrainy składa nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu, a nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Obywatel Ukrainy, któremu udzielono zezwolenia na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 38 ust. 1, jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

15. Przedłużenie okresu pobytu

  • Jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej przypada w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulegają przedłużeniu z mocy prawa do dnia 31 grudnia 2022 r.

16. Bezpłatne infolinie pomocowe dla uchodźców:

  • ogólny telefon do spraw cudzoziemców po ukraińsku: +48 47 721 75 75;
  • ogólny numer interwencyjny: 987;
  • całodobowa infolinia Narodowego Funduszu Zdrowia po polsku i ukraińsku: 800 190 590.
  • lista punktów informacyjnych infolinii: https://www.gov.pl/web/udsc/punkty- informacyjne-i-infolinie-urzedow-wojewodzkich.