Gdy dowiemy się o śmierci naszego krewnego mamy kilka możliwości postępowania. Spadkobierca może przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Proste przyjęcie spadku oznacza, że spadkobierca odpowiada za wszystkie długi spadkodawcy bez względu na ich wartość oraz wartość spadku. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, iż spadkobierca będzie odpowiadał za długi spadkodawcy, ale tylko do wartości otrzymanego spadku. ( art. 1012 Kodeksu Cywilnego)
Odrzucenie spadku
Jeśli spadkobierca zdecyduje się spadek odrzucić musi złożyć oświadczenie woli, które nie może być odwołane. Oświadczenie składa się przed sądem rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie lub przed notariuszem. Oświadczenie może by składane w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Oświadczenie powinno zawierać imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce ostatniego zamieszkania, tytuł powołania do spadku ( testament bądź dziedziczenie ustawowe), treść oświadczenia, dane spadkobierców ustawowych, informacje na temat wszystkich testamentów. Dodatkowo należy dołączyć wypis aktu zgonu albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu.
W przypadku instytucji odrzucenia spadku ważną rolę odgrywają terminy. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania czyli co do zasady od śmierci spadkodawcy. Brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie ( od 2015 roku nastąpiła zmiana przepisów) jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Bardzo ważne jest, że spadkobierca, który odrzucił spadek traktowany jest tak, jakby w ogóle nie dożył otwarcia spadku. A zatem w jego miejsce powołane do dziedziczenia są kolejne osoby. Aby te osoby nie odziedziczyły długów konieczne jest złożenia oświadczenia również przez te osoby. Mają na to miesięcy od chwili powzięcia informacji o odrzuceniu spadku przez uprzednio uprawnionych do spadku.
Opłata od złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przed sądem to 100 zł. ( art. 49 ust. 1 pkt. 4 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych)
Zrzeczenie się dziedziczenia
Istnieją również sytuacje , gdy jeszcze za życia krewnego wiemy, iż posiada liczne długi lub nie chcemy po nim dziedziczyć majątku. Możemy wówczas zrzec się spadku. Zrzeczenie się dziedziczenia różni się więc od instytucji odrzucenia spadku. Po pierwsze zrzec się spadku można tylko i wyłącznie za życia spadkodawcy. Zrzeczenie się dziedziczenia jest umową między
spadkobiercą ustawowym a przyszłym spadkodawcą . Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. (art. 1048 Kodeksu Cywilnego).
Różnicą między odrzuceniem spadku a zrzeczeniem się dziedziczenia jest to, że zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej. Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku. Kolejną różnicą jest kwestia odwoływalności decyzji. Odrzucenie spadku jest aktem nieodwoływalnym ( jednak istnieje możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia w przypadku gdy odrzucenie to nastąpiło pod wpływem groźby lub błędu). Natomiast zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym , po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Autor: r. pr. Agnieszka Tomasiewicz-Parat
