Mediacja jest formą rozwiązywania sporów prawnych.
Mediacja jest jedną z najskuteczniejszych form rozwiązywania sporów.
- Stanowi alternatywę i uzupełnienie postępowania sądowego i arbitrażu.
- Jest to poufny dialog stron przy udziale bezstronnego mediatora-adwokata, który zapewni profesjonalne postępowanie, uwieńczone prawidłowo sporządzoną ugodą.
- Mediacja jest nową pozasądową metodą rozwiązywania sporów.
- To dobrowolny, nieformalny i łagodny proces, w którym neutralny i bezstronny mediator pomaga stronom we właściwej komunikacji oraz osiągnięciu porozumienia i zawarciu ugody.
Mediacja koncentruje się na tym, jakie są interesy stron i co każda ze stron uważa za sprawiedliwe. W mediacji wygrywają obie strony sporu. Jest ona tańsza niż postępowanie sądowe oraz znacznie szybsza.
- Mediator jest osobą neutralną oraz bezstronną i pomaga obu stronom w komunikacji i osiągnięciu porozumienia. Szanuje ludzi oraz ma respekt dla ich spraw i wartości.
- Mediacja może dotyczyć wszystkich kategorii spraw życia codziennego np. spraw rodzinnych, cywilnych, karnych, kwestii podziału majątku, sprawy rozwodowej.
- Mediacja daje możliwość wpływu na rozwiązanie problemów wynikających z przestępstwa
na zaproponowanych przez siebie warunkach. Sprzyja okazji do wyrażenia emocji, wypowiedzenia się na temat skutków przestępstwa oraz oczekiwań wobec podejrzanego/oskarżonego. Stwarza szansę na szybsze uzyskanie odszkodowania (lub naprawienie szkody), zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i przeprosin. - Mediacja daje możliwość porozumienia się z pokrzywdzonym/wnioskodawcą co do sposobu i terminu naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz przeproszenia. Sprzyja szybszemu zakończeniu postępowania karnego, rodzinnego, cywilnego lub innej kategorii spraw życia.
Sprawa może zostać skierowana do mediacji na etapie:
- postępowania przygotowawczego (z inicjatywy pokrzywdzonego lub podejrzanego,
- na wniosek prokuratora lub innego organu prowadzącego to postępowanie)
- po wniesieniu sprawy do sądu (sprawę do mediacji kieruje postanowieniem sąd lub referendarz sądowy)
- skierowanie sprawy do mediacji jest możliwe wyłącznie za zgodą pokrzywdzonego i podejrzanego/oskarżonego.
- Mediacja może zakończyć się zawarciem wspólnie wypracowanej ugody albo jej brakiem.
- Mediator przekazuje organowi, który skierował sprawę do mediacji pisemne sprawozdanie z wyników postępowania mediacyjnego. Do sprawozdania załącza się ugodę podpisaną przez podejrzanego/oskarżonego, pokrzywdzonego i mediatora, jeżeli została zawarta.
Mediacja to praktyczna metoda, podczas której mediator pomaga stronom ustalić najważniejsze fakty, nazwać i rozładować emocje, wspiera proces komunikacji oraz dochodzenie do porozumienia. Mediacja to interwencja w negocjacje lub konflikt akceptowalnej trzeciej strony, która ma minimalną możliwość podejmowania decyzji, lub w ogóle pozbawiona jest tej możliwości, która towarzyszy zaangażowanym stronom w dobrowolnym zmierzaniu do obustronnie akceptowalnego porozumienia.
W mediacji podejmowane są kwestie sporne konfliktu :
- Stanowiska
- Niezrozumienie
- Postrzeganie
- Emocje
- Słowa
- Interesy
- Obawy
- Fakty
- Przekonania
- Potrzeby
- Lęki
- Wartości
Zawarta w wyniku mediacji ugoda nie kończy postępowania karnego. W sprawie z oskarżenia publicznego ugoda zawarta przed mediatorem jest dokumentem zawierającym zgodne deklaracje stron co do sposobu zakończenia sprawy. Nie ma ona mocy prawnej,
stąd też w sprawie takiej musi zostać wydany wyrok. Sąd bierze jednak pod uwagę treść
ugody mediacyjnej przy rozstrzygnięciu sprawy, co może skutkować dla sprawcy:
uwzględnieniem wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze, uznaniem faktu zawarcia ugody jako okoliczności łagodzącej przy wymiarze kary,
nadzwyczajnym złagodzeniem kary, odstąpieniem od wymierzenia kary, a nawet od obligatoryjnego orzeczenia środka karnego we wszystkich wskazanych w ustawie przypadkach. W sprawie z oskarżenia prywatnego mediacja może być alternatywą obowiązkowego posiedzenia pojednawczego prowadzonego przez sąd przed rozprawą główną.
- Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż 6 tygodni.
- W wyjątkowych przypadkach, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo zawarcia ugody, sąd może termin ten przedłużyć na czas określony (nie dłuższy niż 14 dni).
- Mediacja dla wszystkich jest całkowicie dobrowolna i każda ze stron może w dowolnej chwili odstąpić do mediacji.
- Jest poufna i przebieg mediacji mediator jest zobowiązany zachować w tajemnicy nawet przed sądem.
- Mediację cechuje bezstronność i neutralność co oznacza, że mediator nie przychyla się do racji żadnej ze stron oraz pozostawia im swobodę w poszukiwaniu rozwiązań.
- Cechuje ją prostota i szybkość postępowania
W każdym Sądzie Okręgowym znajduje się lista stałych mediatorów sądowych do których każda osoba uprawniona/strona postępowania może się zgłosić i wybrać swojego mediatora do swojej indywidualnej sprawy w celu jej przeprowadzenia.
Mediatorem sądowym może zostać osoba która :
- jest osobą fizyczną;
- ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych;
- ma skończone 26 lat;
- nie był karany za przestępstwo;
- zna język polski;
- posiada wiedzę i umiejętności w zakresie prowadzenia mediacji
Mediacja występuje w różnych dziedzinach prawach :
- sprawach karnych, zgodnie § 4 pkt. 1-8 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 7 maja 2015 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych, (Dz. U. z 2015 r. poz. 716), Do przeprowadzenia postępowania mediacyjnego jest uprawniona osoba, która:
1) posiada obywatelstwo polskie, obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej albo obywatelstwo innego państwa, jeżeli na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej przysługuje jej prawo podjęcia zatrudnienia lub samozatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w tych przepisach,
2) korzysta w pełni z praw publicznych i ma pełną zdolność do czynności prawnych,
3) ukończyła 26 lat,
4) zna język polski w mowie i piśmie,
5) nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,
6) posiada umiejętności i wiedzę w zakresie przeprowadzania postępowania mediacyjnego, rozwiązywania konfliktów i nawiązywania kontaktów międzyludzkich,
7) daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków,
8) została wpisana do wykazu
– zwana dalej „osobą uprawnioną”.
- sprawach nieletnich istnieją dość szczegółowe prawne uregulowania wymagań stawianych mediatorowi. Zgodnie z § 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie postępowania mediacyjnego
w sprawach nieletnich z dnia 18 maja 2001 r., (Dz.U. Nr 56, poz. 591) -Sąd może przekazać sprawę w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego osobie godnej zaufania, która:
1) ukończyła 26 lat,
2) korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych,
3) biegle włada językiem polskim w mowie i piśmie,
4) posiada wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii, resocjalizacji lub prawa oraz ma doświadczenie w zakresie wychowania lub resocjalizacji młodzieży,
5) posiada umiejętności rozwiązywania konfliktów oraz nawiązywania kontaktów międzyludzkich,
6) daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków,
7) odbyła szkolenie dla mediatorów, o którym mowa w § 8,
8) została wpisana do wykazu, o którym mowa w § 7 ust. 1.
Szkolenie, o którym mowa w pkt. 7 powyżej, powinno być prowadzone zgodnie ze standardami określonymi w załączniku do ww. Rozporządzenia .
- sprawach cywilnych, a więc m. in. mediacji rodzinnych i gospodarczych, z prawa pracy, prawo nie określa precyzyjnie kryteriów jakie musi spełniać mediator, a wymagania stawiane mediatorom są sformułowane w sposób ogólny:
art. 1832 kodeksu postępowania cywilnego:
- 1. Mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych.
- 2. Mediatorem nie może być sędzia. Nie dotyczy to sędziów w stanie spoczynku.
art. 436 (dot. mediacji w sprawach rozwodowych):
- 4. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, sąd kieruje je do stałego mediatora posiadającego wiedzę teoretyczną, w szczególności posiadającego wykształcenie z zakresu psychologii, pedagogiki, socjologii lub prawa oraz umiejętności praktyczne w zakresie prowadzenia mediacji w sprawach rodzinnych.
W szczególności, przepisy o mediacji w sprawach cywilnych nie przewidują
żadnych szczególnych ograniczeń ze względu na wiek mediatora.
Akty prawne regulujące mediacje :
1) w sprawach cywilnych, gospodarczych, pracowniczych, rodzinnych:
1. Kodeks postępowania cywilnego –
artykuły: 10, 981, 103, 109, 1831-15, 187, 210, 394;
2. Ustawa z dnia 28.07.2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. nr 167, poz. 1398 z późn. zm.)
artykuły: 5, 23, 24, 79, 93, 95;
3. Ustawa z 10.09.2015r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów ( Dz. U. z 13.10. 2015r. , poz. 1595
4. Ustawa z 27.07.2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych ( Dz. U. z 2015r., poz. 133 z późn. zm.) artykuły : 16 a, 157 a- 157 f;
5. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 20.01.2016r.w sprawie prowadzenia listy stałych mediatorów ( Dz. U. z 28.01.2016r., poz. 122)
6. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 23.12.2015r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych ( Dz. U. z 30.12.2015r.)
artykuły: 10 ust. 3, 11 pkt 12 i 15, 61 ust. 1 pkt 3, § 132-143
7. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 20.06.2016r.w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym
2) w sprawach karnych i wykroczeniowych:
1. ustawa z 6.06.1997r. – Kodeks postępowania karnego( Dz. U. z 4.08.1997r., Nr 62, poz.555 z późn. zm.):
Artykuły : 23a; 40 § 1 pkt.10; 107 § 3 i 4; 178 a; 492 §2; 493; 618 §1 pkt.8; 619 §2;
2. ustawa z 6.06.1997r. – Kodeks karny( Dz. U. z 2.08.1997r., Nr 64, poz. 729 z późn. zm.):
Artykuły : 53 § 3; 66; 69;
3. ustawa z 24.08.2001r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia( tekst jednolity Dz. U. z 2013r., poz. 395 z późn. zm.):
Artykuły: 8 ( w zw. z art. 23a kpk); 38( w zw. z art. 107 § 3i 4 kpk), 16( z zw. z art. 40 §1 pkt 10 kpk);
4. ustawa z 6.06.1997r. – Kodeks karny wykonawczy ( Dz. U. z 5.08.1997r. , Nr 90, poz. 557 z późn. zm.):
Artykuł: 162 § 1
– Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 7.05.2015r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych ( Dz. U. z 25.05.2015r. poz. 716);
– Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 18.06.2003r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym ( Dz. U. z 2013r. , poz. 663)
3) w sprawach nieletnich:
1) ustawa z 26.10.1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich( teks jednolity – Dz. U. z 25.03.2014r., poz.382, z późn. zm.) – art. : 3a;
2) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 18.05.2001r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach nieletnich ( Dz. U. z 6.06.2001r. nr 56, poz. 591, z późn. zm.);
3) rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 13.06.2016r. w sprawie wysokości i szczegółowych zasad ustalania kosztów postępowania w sprawach nieletnich ( Dz. U. z 16.06.2016r., poz.863);
4) ustawa z 5.08.2015r. o opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów ( Dz. U. z 18.09.2015r., poz. 1418).
Autor: Adw. Iwona Daciej-Halinowska
