Słowem wstępu należy wskazać, że władza rodzicielska jest jedną z najważniejszych instytucji prawnych, unormowanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Odgrywa kluczową rolę, jeśli chodzi o określenie obowiązków i praw między rodzicami a dziećmi, przy czym naczelną zasadą prawa rodzinnego jest zasada dobra dziecka. Władza rodzicielska w szerokim jej znaczeniu to ogół obowiązków i praw rodziców względem dziecka, służących zapewnieniu mu należytej pieczy (m.in. dbałość o jego warunki bytowe, kształcenie, rozwój psychiczny i fizyczny) a także strzeżeniu jego interesów.
Przechodząc do tematyki kontaktów z dzieckiem, istotne jest aby wskazać, że kontakty te przysługują osobie uprawnionej niezależnie od posiadania lub nie posiadania władzy rodzicielskiej. Okoliczność czy rodzice dziecka są lub byli małżeństwem nie jest tu istotna. Rodzic, który ma ograniczoną władzę rodzicielską lub został jej pozbawiony ma prawo, a także obowiązek do spotkań z dzieckiem (tak samo jest gdy dziecko zostało umieszczone w placówce opiekuńczo-wychowawczej czy rodzinie zastępczej).
Art. 113 § 2 kro definiuje pojęcie utrzymywania kontaktów z dzieckiem poprzez przykładowe wymienienie ich elementów.
Utrzymywaniem kontaktów będzie:
- przebywanie z dzieckiem,
- spotkania poza miejscem stałego pobytu dziecka,
- odwiedziny,
- bezpośrednie porozumiewanie się,
- kontakty telefoniczne,
- porozumiewanie się z innych środków komunikacji na odległość – w tym z komunikacji elektronicznej.
Wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem
Stosownie do art. 1131 § 1 kro generalną zasadą jest, że jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia. W przypadku gdy rodzice się rozstają, a dziecko mieszka z jednym z nich i dochodzi do sytuacji, w których jeden z rodziców utrudnia kontakty z dzieckiem drugiemu rodzicowi, ten ostatni może złożyć do sądu wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem (opłata sądowa od wniosku wynosi 100 zł).
We wniosku powinno się wskazać m. in. sąd (właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka), dane rodzica i dziecka, a także opis kontaktów o jakie wnosimy czyli wskazanie jak chcielibyśmy aby odbywały się te kontakty. Bardziej racjonalne zdaje się wskazywanie ogólnie dni, w których chcemy widywać się z dzieckiem, niż konkretnych dat. Przydatne jest też opisanie sposobu kontaktów tj. czy będziemy odwiedzać dziecko w jego miejscu zamieszkania, czy będzie się to odbywało pod obecność matki dziecka, czy będziemy odbierać dziecko od drugiego rodzica i zabierać je ze sobą.
Przykładowo: wnoszę o ustalenie kontaktów z dzieckiem w ten sposób, że będę uprawniony/a do:
a) spotykania się z małoletnim dzieckiem poza miejscem jego stałego pobytu w każdą środę bezpośrednio po szkole, po czym będę zobowiązany/a odwozić dziecko do miejsca stałego pobytu do godziny 20.00;
b) spotykania się z małoletnim dzieckiem poza miejscem jego stałego pobytu w każdy pierwszy i trzeci weekend od piątku, bezpośrednio po ukończeniu zajęć lekcyjnych do niedzieli do godziny 18.00, po czym będę zobowiązany/a odwozić dziecko do miejsca stałego pobytu.
Co do kontaktów w czasie świąt, wakacji i ferii zimowych należy to określić w podobny sposób. Warto zastanowić się jak bardzo szczegółowo chce się uregulować kontakty, w zasadniczym stopniu będzie to uzależnione od rodzaju relacji łączących rodziców dziecka. Należy też wspomnieć, że w przypadku zmiany sytuacji można wnieść o zmianę kontaktów z dzieckiem.
Wniosek o egzekucję kontaktów
Jeśli mimo sądowego uregulowania kontaktów drugi rodzic odmawia nam spotkań z dzieckiem, można do sądu złożyć wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty, tzw. wniosek o egzekucję kontaktów. Sąd uwzględniając wniosek zagrozi rodzicowi utrudniającemu kontakty nakazaniem zapłaty na rzecz drugiego rodzica określonej sumy pieniężnej za każdorazowe naruszenie obowiązku. Jeśli rodzic w dalszym ciągu utrudnia kontakty sąd nakaże zapłatę określonej kwoty do rąk drugiego rodzica za każdorazowe utrudnienie kontaktów (opłata od tego wniosku wynosi 100 zł).
Warto również wspomnieć, że prawo do kontaktów z dzieckiem przysługuje także rodzeństwu, dziadkom i powinowatym, którzy sprawowali opiekę nad dzieckiem przez dłuższy czas. Te osoby również mogą złożyć do sądu wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem, w którym należy określić jak one mają wyglądać.
! Zakaz kontaktów z dzieckiem
W wyjątkowych sytuacjach, jeśli wymaga tego dobro dziecka, sąd może ograniczyć albo całkowicie zakazać kontaktów z dzieckiem. W związku z czym należy pamiętać, że istnieje możliwość zakazania rodzicom osobistej styczności z dzieckiem, a może być to orzeczone np. gdy utrzymywanie osobistych kontaktów rodziców z dzieckiem zagraża jego życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu bądź wpływa demoralizująco na dziecko.
Autor:
adwokat Małgorzata Powroźnik
Źródła:
– Prawo Rodzinne Meritum Wolters Kluwer, Warszawa 2015, s.585
– Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U.2020.1359 t.j. z dnia 2020.08.10
– Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U.2021.1805 t.j. z dnia 2021.10.04
