Zgodnie z ustawą z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt „Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę”. Należy jednak pamiętać o tym (a niestety nie zawsze wszyscy mają taką świadomość), iż hodowla zwierząt, nawet uznawanych za typowo domowe, objęta jest pewnymi ograniczeniami. W niniejszym opracowaniu chciałem wskazać na obowiązki prawne jakie wiążą się z posiadaniem niektórych ras psów.
Konieczność uregulowania kwestii hodowli psów uznawanych za agresywne wynika z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i zwierząt.
Prowadzenie hodowli lub utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną wymaga zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia hodowli lub utrzymywania psa na wniosek osoby zamierzającej prowadzić taką hodowlę lub utrzymywać takiego psa.
Zezwolenia, nie wydaje się, a wydane cofa się, jeżeli pies będzie lub jest utrzymywany w warunkach i w sposób, które stanowią zagrożenie dla ludzi lub zwierząt. Organem właściwym w sprawie cofnięcia zezwolenia, jest wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce prowadzenia hodowli lub utrzymywania psa.
Rozstrzygnięcia w sprawie wydania zezwolenia oraz cofnięcia zezwolenia, są podejmowane w formie decyzji administracyjnej. Decyzja ta jest zaskarżalna. Odwołanie od decyzji, wnoszone w terminie 14 dni od dnia jej odebrania, rozpatruje samorządowe kolegium odwoławcze. Po wyczerpaniu trybu administracyjnego możliwe jest wniesienie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, po zasięgnięciu opinii Związku Kynologicznego w Polsce, w Rozporządzeniu z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie wykazu ras psów uznawanych za agresywne, wskazał następujące rasy psów:
1) amerykański pit bull terrier;
2) pies z Majorki (Perro de Presa Mallorquin);
3) buldog amerykański;
4) dog argentyński;
5) pies kanaryjski (Perro de Presa Canario);
6) tosa inu;
7) rottweiler;
8) akbash dog;
9) anatolian karabash;
10) moskiewski stróżujący;
11) owczarek kaukaski.
Wykaz ras agresywnych ma charakter wyczerpujący. Wymóg uzyskania wskazanych zezwoleń dotyczy wszystkich psów ras wymienionych w tym wykazie. Jednocześnie jest to wykaz zamknięty i hodowla lub utrzymywanie psa rasy innej niż w nim wymienione nie wymaga uzyskania zezwolenia, nawet gdyby istniały merytoryczne przesłanki, że dana rasa także powinna być uznana za agresywną.
Co ważne wymóg uzyskania zezwoleń na prowadzenie hodowli i utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną nie dotyczy zwierząt będących mieszańcami tych ras.
Ustawa nie definiuje pojęć hodowli i utrzymywania psa. Należy jednak przyjąć, że utrzymywanie psa oznacza każdą formę sprawowania pieczy nad zwierzęciem, bez względu na podstawę prawną jej sprawowania oraz jej stały lub tylko czasowy charakter.
Kolejną kwestią która może rodzić wątpliwości jest to czy zezwolenia wymaga również czasowe sprawowanie opieki nad psem rasy uznawanej za agresywną (np. w zastępstwie osoby utrzymującej psa). W związku z tym, że ideą przepisów było zapewnienie bezpieczeństwa dla ludzi lub zwierząt, należy przyjąć, że nawet krótkotrwałe sprawowanie pieczy nad psem wymaga zezwolenia, wydawanego po potwierdzeniu, że w okresie przekazania pieczy pies będzie utrzymywany w warunkach i w sposób, które nie będą stanowiły zagrożenia dla ludzi lub zwierząt. Oznacza to, że nie jest możliwe (poza sytuacjami usprawiedliwionymi stanem wyższej konieczności) powierzenie pieczy nad psem rasy uznawanej za agresywną innej osobie bez uzyskania przez nią zezwolenia.
Obowiązek uzyskania zezwoleń, ma charakter formalny, bezwzględny, powszechnie obowiązujący i ustawa nie przewiduje od niego żadnych wyłączeń. Zgodnie z tym stanowiskiem nie ma znaczenia charakter ani osobowość psa. Bez znaczenia jest, czy jest on łagodny, w jakich warunkach się wychowywał, czy stwarzał zagrożenie dla ludzi, bowiem psy ras uznawanych za niebezpieczne z uwagi na predyspozycje fizyczne, w tym skłonność do dominacji, które, jeśli nie zostaną ograniczone przez socjalizację, mogą stanowić zagrożenie w kryzysowej sytuacji.
Negatywną przesłanką wydania zezwolenia jest ustalenie, że pies będzie utrzymywany w warunkach i w sposób, które stanowią zagrożenie dla ludzi lub zwierząt. Ocena, czy pies będzie lub jest utrzymywany w warunkach i w sposób, które stanowią zagrożenie dla ludzi lub zwierząt, nie może ograniczać się jedynie do analizy technicznych zabezpieczeń przed wydostaniem się psów z kojców czy z terenu posesji i musi być przeprowadzona możliwie szeroko, co oznacza, że nie może być przeprowadzona w oderwaniu od aspektów podmiotowych. Osoba ubiegająca się o uzyskanie zezwolenia na prowadzenie hodowli lub utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną powinna dawać rękojmię utrzymywania psa w sposób, który nie będzie stanowił zagrożenia dla ludzi i zwierząt, zaś zadaniem organu rozpatrującego wniosek o wydanie zezwolenia jest ustalenie, czy osoba wnioskodawcy swoją postawą i podejmowanymi działaniami daje taką rękojmię. Jeśli negatywna przesłanka nie zachodzi, organ jest zobowiązany wydać zezwolenie. Podstawą odmowy wydania zezwolenia nie może być sam fakt, że pies należy do rasy uznawanej za agresywną.
Zezwolenie należy uzyskać przed rozpoczęciem hodowli lub utrzymywania psa.
Co ważne, prowadzenie hodowli lub utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną bez wymaganego zezwolenia stanowi zgodnie z art. 37a ustawy o ochronie zwierząt wykroczenie, którego sprawca podlega karze aresztu lub grzywny. Jednocześnie w razie ukarania za to wykroczenie może zostać orzeczony przepadek zwierzęcia. Na marginesie wskazać jedynie należy na art. 77 Kodeksu Wykroczeń, zgodnie z którym „ Kto nie zachowuje zwykłych lub nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny do 1000 złotych albo karze nagany. Kto dopuszcza się takiego czynu przy trzymaniu zwierzęcia, które
swoim zachowaniem stwarza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia człowieka, podlega karze ograniczenia wolności, grzywny albo karze nagany. Przepis art. 77 Kodeksu Wykroczeń obejmuje jednak każdy gatunek zwierzęcia, w tym psa. Nieważne jest przy tym, czy zwierzę jest powszechnie uważane za niebezpieczne, czy też samo przez się niebezpieczne nie jest.
Autor: Adw. Ireneusz Ulanowski
