Od 1 stycznia 2023 r. weszły w życie nowe przepisy (których podstawą jest dyrektywa unijna) zgodnie z którymi, w każdym ogłoszeniu o obniżce ceny podaje się wcześniejszą cenę stosowaną przez sprzedawcę przez określony okres przed zastosowaniem obniżki ceny. Wcześniejsza cena oznacza najniższą cenę stosowaną przez sprzedawcę w okresie, który nie może być krótszy niż 30 dni przed zastosowaniem obniżki ceny.
Przyczyną leżącą u podstaw wprowadzenia tego obowiązku było dostrzeżenie przez instytucje unijne coraz częstszej praktyki „żonglowania” przez przedsiębiorców cenami oraz ich sztucznego zawyżania przed rozpoczęciem promocji (zwłaszcza przed akcjami handlowymi takimi jak Black Friday czy Cyber Monday), a także chęć ukrócenia takich nieuczciwych praktyk i nadania obniżkom realnego wymiaru, a przez to poprawienie sytuacji konsumentów.
Oświadczenia sprzedawcy, zgodnie z którymi obniżył on cenę za towar bądź towary mogą mieć różny charakter. Przykładowo obniżka ceny może zostać ogłoszona:
· w ujęciu procentowym (np. „20% taniej”),
· w postaci konkretnej kwoty (np. „10 złotych taniej”),
· poprzez podanie nowej (niższej) ceny wraz z podaniem poprzednio stosowanej (wyższej) ceny (np. „teraz 50 złotych, było 100 złotych” lub „50 zł/100 zł”),
· za pomocą innej techniki promocyjnej (np. „dzisiaj taniej o kwotę VAT”, „dzisiaj promocja z okazji Black Friday”),
· poprzez przedstawianie aktualnej ceny jako ceny „wyjściowej” lub podobnej i podanie wyższej ceny jako nadchodzącej ceny normalnej.
Nowe przepisy nie dotyczą i w żaden sposób nie ograniczają wahań cen i obniżeń cen, które nie wiążą się z ogłoszeniem o obniżce ceny, a są ukierunkowane na uregulowanie „ogłoszeń” o obniżkach cen. Nie obejmują one w związku z tym długoterminowych uzgodnień, które umożliwiają konsumentom systematyczne korzystanie z obniżonych cen i konkretnych indywidualnych obniżek cen tj. programów lojalnościowych i spersonalizowanych obniżek cen.
Obowiązek podawania wcześniejszej ceny ma zastosowanie do ogłoszeń o obniżkach cen we wszystkich sieciach dystrybucji (np. sklepach stacjonarnych lub sklepach internetowych).
Obowiązek podawania wcześniejszej ceny ma zastosowanie do ogłoszeń o obniżkach cen zarówno wtedy, gdy dotyczą one konkretnego towaru lub konkretnych towarów w ofercie sprzedawcy, jak i wtedy, gdy sprzedawca dokonuje ogólnego ogłoszenia o obniżce cen.
Należy jednak zaznaczyć, iż niektóre działania przedsiębiorców związane z obniżkami cen nadal nie będą wiązały się z obowiązkiem wskazywania ceny z ostatnich 30 dni poprzedzających promocję.
Przede wszystkim nowe przepisy nie będą mieć zastosowania do takich zmian cen, które w ogóle nie są ogłaszane, jak to ma miejsce w przypadku standardowych zmian cenników czy katalogów cenowych. Ponadto obowiązek podawania wcześniejszej ceny nie będzie znajdować zastosowania do ogólnych oświadczeń marketingowych, takich jak „najlepsze/najniższe ceny”, które promują ofertę sprzedawcy poprzez porównanie jej z ofertami innych sprzedawców bez odwoływania się do obniżki cen lub stwarzania wrażenia, że została ona zastosowana.
Obowiązek podawania wcześniejszej ceny nie będzie mieć ponadto zastosowania do programów lojalnościowych dla klientów sprzedawcy, takich jak karty rabatowe lub kupony, które uprawniają konsumenta do zniżki cenowej na wszystkie produkty sprzedawcy lub na określony asortyment produktów w dłuższych nieprzerwanych okresach (np. 6 miesięcy, 1 rok) lub które umożliwiają gromadzenie punktów do wykorzystania podczas przyszłych zakupów. To samo będzie odnosiło się do faktycznych spersonalizowanych obniżek cen, które nie mają charakteru „ogłoszenia” o obniżce ceny. Przykładem takich obniżek cen są obniżki wynikające z wcześniejszych zakupów dokonanych przez konsumenta u danego sprzedawcy, np. gdy konsument otrzymuje przy zakupie kupon „20% taniej”, ważny podczas kolejnych zakupów dokonanych do końca danego miesiąca.
Inne przykłady faktycznych spersonalizowanych obniżek cen, które nie są objęte obowiązkiem podawania wcześniejszej ceny, to obniżki przyznawane danemu konsumentowi przy szczególnych okazjach, takich jak przystąpienie do programu lojalnościowego, urodziny konsumenta, a także obniżki stosowane w momencie zakupu, które nie zostały „ogłoszone” z wyprzedzeniem.
Należy mieć także na uwadze, że nie każdy kod promocyjny wydany przez sprzedawcę spowoduje, że sprzedawca ten może zwolnić się z obowiązków wprowadzonych przez nowe przepisy. Obowiązek ten będzie miał bowiem nadal zastosowanie w przypadku tzw. rzekomej personalizacji, mianowicie jeśli okaże się, że obniżka, pomimo tego, że jest przedstawiana jako spersonalizowana, w rzeczywistości oferowana jest ogółowi konsumentów. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy sprzedawca udostępnia kupony lub kody rabatowe potencjalnie wszystkim lub większości konsumentów odwiedzających jego sklep, czy to stacjonarny czy internetowy, w określonych okresach (np. sprzedawca umieszcza na stronie www ogólnodostępną informację typu „dzisiaj 20% taniej przy użyciu kodu XYZ” lub „w ten weekend 20% zniżki na wszystko tylko dla uczestników programu lojalnościowego”). W takich przypadkach przedsiębiorca musi spełnić wymogi określone w nowych przepisach, tj. zapewnić, aby wcześniejsza cena wszystkich towarów objętych obniżką ceny była najniższą publicznie dostępną ceną w ciągu ostatnich 30 dni.
Inaczej przedstawia się sytuacja towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności. W przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
Towary, które „ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności”, to łatwo psujące się towary, które mogą wymagać częstszych obniżek, aby szybciej je sprzedać ze względu na zbliżający się termin przydatności. Pojęcie to jest również stosowane w przepisach unijnych, które stanowią, że konsumenci nie mają prawa do odstąpienia od umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa w odniesieniu do „dostarczania towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności do użycia”.
W przepisach unijnych odnoszących się do praw konsumentów nie zdefiniowano „towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności do użycia”. Zgodność z obiektywnymi kryteriami ustalania czy towary „ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności”, należy oceniać w poszczególnych przypadkach. Przykładami towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności, są świeża żywność i napoje o krótkim terminie przydatności do spożycia. Z możliwości odstąpienia od zasady ogólnej dotyczącej obniżek cen nie można korzystać w odniesieniu do towarów, które nie są łatwo psującymi się towarami ze względu na swój skład fizyczny i właściwości, a jedynie tracą przydatność” w sensie handlowym, takich jak odzież sezonowa.
W przypadku, gdy przedsiębiorca prowadzi sprzedaż za pośrednictwem różnych kanałów/punktów sprzedaży (tzw. omnichannel – np. różne sklepy stacjonarne i internetowe), po różnych cenach, i te różne kanały/punkty sprzedaży są przedmiotem ogólnego ogłoszenia o obniżce ceny, przedsiębiorca zobowiązany jest podać jako „wcześniejszą” cenę odpowiednich towarów w poszczególnych kanałach/punktach sprzedaży najniższą cenę stosowaną w każdym kanale/punkcie sprzedaży w ciągu co najmniej 30 ostatnich dni. Wprowadzające w błąd ogłoszenia o obniżkach cen, które stwarzają wrażenie, że obniżka obowiązuje we wszystkich kanałach/punktach sprzedaży danego sprzedawcy, podczas gdy obniżką cen są w rzeczywistości objęte tylko niektóre kanały/punkty sprzedaży, będą podlegać ocenie pod kątem zgodności z przepisami dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych.
Autor:
Adwokat Ireneusz Ulanowski