Służebność przesyłu, jako wyposażona w element faktycznego władania nad rzeczą, jest służebnością aktywną. W związku z tym, jednym ze źródeł powstanie stosunku służebnościowego jest instytucja zasiedzenia. Fundamentalne przesłanki zawarte są w przepisach Kodeksu cywilnego. Stosując do służebności przesyłu, zgodnie z art. 3054 k.c., odpowiednio przepisy dotyczące służebności gruntowych, można wywnioskować, że konstytutywnym wymogiem powstania stosunku jest korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia o czym stanowi art. 292 k.c. Należy stwierdzić iż podstawową przesłanką zasiedzenia służebności jest posiadanie nieprzerwanie od wprowadzonego ustawowo okresu czasu natomiast posiadaczem służebności jest ten, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności.
Terminy wprowadzone na mocy art. 172 k.c. to wymóg posiadania nieruchomości nieprzerwanie od 20 lat działając w dobrej wierze oraz posiadanie nieprzerwanie od 30 lat w przypadku gdy posiadacz kieruje się złą wiarą. Dobra wiara posiadacza występuje wtedy, gdy z przyczyn usprawiedliwionych nie wie on, że nie przysługuje mu prawo w postaci służebności przesyłu. Z kolei zła wiara występuje wtedy, gdy posiadacz ma pozytywną wiadomość o braku uprawnień, a także wtedy, gdy brak takiej świadomości spowodowany jest niedbalstwem. Zgodnie z art. 7 k.c. domniemywa się istnienie dobrej wiary. Należy przy tym dodać, że o istnieniu dobrej lub złej wiary decyduje moment objęcia nieruchomości w posiadanie. Początek terminu należy utożsamiać z datą wejścia w życie aktu na mocy którego powołano instytucję służebności przesyłu. Niemożliwym jest zatem by biegł termin zasiedzenia wobec ograniczonego prawa rzeczowego, które przez wprowadzeniem nowelizacji Kodeksu cywilnego nie istniało. W doktrynie występują jednak także przekonania odmienne, które wskazują iż dla terminów spełnionych przed wejściem w życie ustawy powołującej służebność przesyłu, sąd stwierdza nabycie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, a dla terminów, które zakończą się po 3.08.2008 r. sąd stwierdzi zasiedzenie służebności przesyłu. Zgodnie z ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwem okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 3051-3054 k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności.
Kolejną z przesłanek zasiedzenia służebności przesyłu (stosując per analogiam przepisy dotyczące służebności gruntowych) jest korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia. Odpowiednie stosowanie do zasiedzenia służebności gruntowej przepisów o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie oznacza, że przy nabyciu takiej służebności (dotyczy to także służebności przesyłu) wystarczające jest wykazanie przez powołującego się na takie nabycie prawa, że przez czas wymagany do zasiedzenia był posiadaczem trwałego i widocznego urządzenia. Za trwałe i widoczne urządzenie uznać można tylko urządzenie będące efektem świadomego i pozytywnego działania ludzkiego. Chodzi więc o urządzenia uzewnętrznione w trwałej postaci (np. mosty, nasypy, groble, utrwalony celowo szlak, drożny itp.). Pojęcie widocznego urządzenia obejmuje także urządzenia przesyłowe, które nie są na pierwszy rzut oka widoczne, lecz istnienia których właściciel nieruchomości obciążonej powinien mieć świadomość na podstawie konkretnych okoliczności, np. rozmieszczenia rurociągu na sąsiednich działkach, usytuowaniu na nich komory rewizyjnej czy możliwości zapoznania się z mapami dokumentującymi przebieg rurociągu. Może chodzić o np. most, urządzoną drogę, studnię czy kanalizację. W trwałości nie chodzi jedynie o to, by ciężko było zniszczyć dane urządzenie ale także, by występowały trudności demontażu takiego urządzenia z danej nieruchomości. Wszystkie trzy opisane przesłanki zasiedzenia służebności przesyłu, czyli posiadanie samoistne, upływ czasu oraz korzystanie z trwałych i widocznych urządzeń, muszą zostać spełnione łącznie by zasiedzenie miało moc prawną.
autor:apl. adw. Zbigniew Moskal
opracowano:15.06.2020 r.
