Przepisy Kodeku Postępowanie Karnego określają, że zatrzymanego należy zwolnić, gdyustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania nie zostanie onprzekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania.
Policja ma również obowiązek zwolnić zatrzymaną osobę, jeżeli takie polecenie wyda sąd lubprokurator. Ponadto ma obowiązek zwolnić zatrzymaną osobę także wtedy, gdy w ciągu 24 godzin odprzekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowieniao zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania. Mylne jest więc powszechne mniemanie, że zatrzymanym można zostać tylko na 48 godzin, bowiem ten okres jest czasem zatrzymania przeznaczonym wyłącznie dla organów ścigania, które w tym czasie są zobowiązane do wykonania niezbędnych z zatrzymaną osobą czynności, a więc przedstawienia mu zarzutów oraz przesłuchania, poinformowania o prawach i obowiązkach osoby zatrzymanej, ewentualnie sprawdzenia jego linii obrony.
Zatrzymanie podejrzanego może mieć miejsce tylko wtedy, gdy policja ma uzasadnione przypuszczenie, że doszło do przestępstwa. To jednak nie wystarczy. Zgodnie z art. 244 § 1 k.p.k. muszą istnieć także dodatkowe okoliczności, takie jak na przykład obawa ucieczki lub ukrycia się, zatarcia śladów przestępstwa lub brak możliwości ustalenia tożsamości osoby podejrzanej.
W czasie 48 godzin muszą zostać zebrane dowody, które będą dawały podstawy do wystąpienia przez prokuratora z wnioskiem do sądu o zastosowanie wobec osoby zatrzymanej tymczasowego aresztowania względnie zastosowanie wobec niego innych środków zapobiegawczych np. oddanie pod dozór Policji, zakaz opuszczania kraju, poręczenie majątkowe, poręczenie społeczne, zawieszenie wczynnościach zawodowych.
W praktyce zdarza się, że jeśli do zatrzymania dochodzi w następstwie prowadzonego przez dłuższy okres czasu śledztwa, gdzie zebrano pewną ilość dowodów okres 48 godzin od zatrzymania jest wykorzystany na przeprowadzenie czynności wyłącznie z zatrzymanym, natomiast sprawdzenie jego linii obrony następuje w toku dalszego postępowania.
Zdarzają się również sytuacje gdy zatrzymanie do danej osoby ma charakter nieprzewidziany, przy czym w wyniku np. złożenia przez nią wyjaśnień zachodzi konieczność sprawdzenia dalszych okoliczności w sprawie. W takie sytuacji okres 48 godzin od zatrzymania wydaje się być bardzo krótki, tym bardziej w sytuacji gdy zachodzi konieczność wykonania czynności np. w innej części kraju.Angażowane są wówczas znaczne siły policyjne, przy sprawie która w dalszym biegu prowadzona jest przez jednego funkcjonariusza, a w początkowym jej okresie pracuje ich znaczenie więcej.
Osoba zatrzymana poza prawem do poznania podstaw zatrzymania ma prawo do kontaktu ze swoim adwokatem/radcą prawnym. Za pośrednictwem funkcjonariuszy Policji wskazany przez zatrzymanego adwokat/radca prawny musi zostać powiadomiony o zatrzymaniu danej osoby.Adwokatowi/radcy prawnemu należy również umożliwić bezpośrednią rozmowę z osobą zatrzymaną. Należy pamiętać, że osoba zatrzymana nie ma obowiązku udzielania żadnych informacji odnośnie popełnienia przez nią czynu, który stał się podstawą zatrzymania. W przypadku gdy zatrzymany przedstawi pewne okoliczności jeszcze przez sporządzeniem protokołu jego przesłuchania mogą onezostać wykorzystane przeciwko niemu np. w sytuacji gdy później zmieni linię obrony.
W toku dalszego postepowania można przesłuchać np. funkcjonariuszy Policji, którzy dokonywali zatrzymania na okoliczność słów wypowiadanych przez zatrzymanego w momencie zatrzymania.
Poza prawem do kontaktu z adwokatem zatrzymany może także złożyć zażalenie do sądu na jego zatrzymanie. Może w nim kwestionować zasadność i sposób w jaki doszło do zatrzymania. W przypadku stwierdzenia przez sąd niesłuszności zatrzymania osobie zatrzymanej także prawo dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa. Zażalenie na zatrzymanie należy złożyć do sądu właściwego terytorialnie dla miejsca gdzie nastąpiło zatrzymanie, bądź dla miejsca gdzie prowadzone jest postępowanie (w formie dochodzenia lub śledztwa), można je złożyć również funkcjonariuszowi Policji bądź prokuratorowi, którzy są zobowiązani do jego niezwłocznego przekazania sądowi wraz zaktami sprawy.
autor:adwokat Łukasz Stabryła
opracowano:18.06.2020 r.
